Hoa Đà dùng thuốc gây mê đầu tiên như thế nào?

Thầy thuốc khi dùng cách mổ xẻ để trị bệnh cho người, trước hết đều phải dùng thuốc gây mê hay gây tê cho bệnh nhân. Việc sử dụng các loại thuốc này là một thành tựu của nền y học thời cận đại. Thực ra vào cuối đời Đông Hán trước đây hơn 1.700 năm, ở Trung Quốc có một thầy thuốc tên gọi là Hoa Đà đã sử dụng phương pháp gây mê toàn thân để làm phẫu thuật.

Hoa Đà vốn tên là Hoa Phu. Lúc còn trẻ đi du học khắp nơi, chuyên nghiên cứu về y thuật. Trong vòng mấy chục năm, ông đã hành nghề chữa bệnh, còn để lại dấu tích suốt một vùng An Huy, Sơn Đông, Hà Nam, Giang Tô ngày nay, tên tuổi lẫy lừng. Lúc này Phật giáo rất thịnh hành, dân chúng dựa vào các tích truyện thần thoại Ấn Độ, tôn Hoa Phu là “Dược thần”, mà tiếng Phạn, chữ “dược” đọc giống âm Hoa Đà. Từ đó tên Hoa Đà lan rộng, còn tên cũ thì ít người biết rõ.

Hoa Đà tinh thông nhiều loại y thuật, nhất là về ngoại khoa. Trong bộ tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa, có đoạn nói về Hoa Đà “cạo xương trị độc” chữa vết thương cho Quan Vũ, một danh tướng của nước Thục, bị tên bắn trúng cánh tay. Truyện kể, Hoa Đà đã dùng dao cạo xương, tiếng kêu ken két, những người đứng chung quanh đều tái mặt thất kinh nhưng Quan Vũ vẫn cười nói như không, chẳng có vẻ gì là đau đớn cả. Truyện kể cốt đề cao khí phách anh hùng của Quan Vũ, không nói đến việc có dùng thuốc tê hay không.

Hoa Đà được người dân gọi là "dược thần"

Còn sách sử thì có ghi, Hoa Đà khi làm phẫu thuật lớn thì phải dùng thuốc mê, thứ thuốc này gọi là ma phất tán. Có thuốc mê, người bệnh không cảm thấy đau đớn, ông có thể làm các phẫu thuật lớn, mổ xẻ lấy thai nhi, cắt ruột, nối ruột. Truyện kể rằng, một lần Hoa Đà nhìn thấy một người chèo thuyền đau bụng quằn quại dữ dội, ông chẫn đoán và xác định lá lách bị dập vỡ phải lập tức cắt bỏ mới cứu sống được. Người phu thuyền đồng ý liền uống ma phất tán của Hoa Đà, một lát sau như người say rượu mơ mơ màng màng rồi thiếp đi. Hoa Đà liền mổ bụng ông, cắt bỏ lá lách dập, cầm máu, rồi khâu lại ổ bụng, bôi lên đó thứ cao lên da non. Người phu thuyền tỉnh lại, bụng không còn đau như trước. Uống thêm mấy chén thuốc nữa, vết mổ đã lành lặn như xưa.

Thứ thuốc gây mê mà Hoa Đà sử dụng tương truyền là có sáu vị thuốc họp thành, đó là Hoa mạn đà la, Xuyên thảo ô, Hương bạch chỉ, Đương quy, Xuyên khung, Thiên nam tinh, tủy lệ không giống nhau, có công dụng làm tê, giảm đau, hoạt huyết, phòng trị vết thương. Ma phất tán uống lẫn với rượu để tăng sức gây mê. Sau này, có nhiều thứ thuốc gây mê tốt hơn phương thuốc cổ xưa ngày nay không còn dùng đến nữa.